Türkiye’deki Geçici Koruma Altında Olan Çocuklar
Göç süreci ve göç edilen ülkede karşılaşılan zorluklar; çocukların başta Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme olmak üzere pek çok uluslararası ve ulusal mevzuat ile korunan temel yaşam, barınma, eğitim, sağlık gibi haklarının ihlal edilmesine neden olmaktadır.
Son yedi yıl boyunca ülkemiz, Birleşmiş Milletler Mülteci Yüksek Komiserliği’nin (UNHCR) açıkladığı rapora göre en fazla mülteci ve sığınmacının kabul edildiği ülke olmuştur.
Dilimize “mülteci” kavramı ile yerleşen Suriyeli sığınmacılar, kanun ifadesiyle geçici koruma statüsündedir.
6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 91. maddesi ve Geçici Koruma Yönetmeliği’ndeki ifade ile: “Ülkesinden ayrılmaya zorlanmış, ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen, acil ve geçici koruma bulmak amacıyla kitlesel olarak sınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen yabancılara geçici koruma sağlanabilir.”
İstatistiklere geri dönecek olursak yine Türkiye’deki geçici koruma altındaki kayıtlı Suriye vatandaşı sayısı 23 Temmuz 2021 tarihi itibariyle toplam 3 milyon 690 bin 896 kişi olmuştur. Asıl vurgulanması gereken nokta ise bu kişilerin 1 milyon 774 bin 520’sini yani %48‘ini 0-18 yaş arası çocukların oluşturuyor olmasıdır.
Bu durumda geçici koruma altında olan ve sağlıksız beslenme, sokakta yaşama, şiddet eğilimi ya da suça sürüklenme gibi tehlikeler altındaki çocuklar için atılabilecek en iyi adım onları eğitim- öğretim sürecine dahil etmek olacaktır.
Hâlihazırda yoksul ve kalabalık ailelerin çocukları olduklarını varsayabileceğimiz geçici koruma altındaki çocukların ucuz iş gücü olarak görülmesi kaçınılmazdır. Ancak zaten oldukça zor hayatlar geçiren, iç savaşa tanıklık etmiş bu çocukların çalıştırılması, onları sağlıklı gelişimlerinden oldukça uzak bir noktaya taşıyacak ve okuldan uzaklaştıracaktır.
Yine 2019-2020 eğitim öğretim yılını esas alan bir raporlamaya göre okul çağında olan geçici koruma altındaki çocuk sayısı toplam 1.082.172’dir. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre ise anaokulunda 35 bin 553, ilkokulda 338 bin 807, ortaokulda 222 bin 703 ve lisede 89 bin 518 öğrenci olmak üzere neredeyse 690 bin çocuk eğitim görmektedir.
Her ne kadar bu veriler çoğu geçici koruma altındaki çocuğun eğitim aldığını gösterse de son dönemdeki pandemi şartları; okul çağında olan pek çok Suriyeli çocuğun sokakta, sanayide ya da tarlada olduğuna işaret etmektedir.
Yazının başında bahsi geçen Geçici Koruma Yönetmeliği 48. maddesi 2. fıkrasında çocuklarla ilgili tüm işlemlerde çocuğun yüksek yararı gözetilerek ilgili mevzuat hükümlerinin uygulanacağını söyler.
Bunun yanında başta genel hukuk kuralları olmak üzere gerek Çocuk Haklarına Dair Sözleşme 28. madde gerekse taraf olunan başkaca uluslararası anlaşmalar çerçevesindeki yükümlülükler doğrultusunda geçici koruma altındaki çocuklara özellikle eğitim hakkının zorunlu olarak sağlanması gerekmektedir. Nitekim Çocuk Haklarına Dair Sözleşme‘ye taraf olan her devlet, göçmen ve sığınmacı çocuklar da dahil olmak üzere kendi yetkileri altında bulunan her çocuk bakımından sorumludur.
Tüm bu bilgiler ışığında son olarak söylemek gerekir ki UNHCR’nin açıkladığı 2022 Küresel Üçüncü Ülkeye Yerleştirme İhtiyaçları Öngörüleri‘nde pandeminin getirileri doğrultusunda çocuk işçiliği yaygın riskler arasında sayılmaktadır. *
Ne yazık ki çocuk istismarının en içe sindirilmiş ve en çok göz yumulan hali çocukların çalıştırılmasıdır. Çocuk işçiliğinin son bulması için atılması gereken en önemli adımsa bunun bir istismar olduğu yönünde farkındalık kazanmaktır.
* UNHCR, “UNHCR PROJECTED GLOBAL RESETTLEMENT NEEDS 2022 RESTRICTED DISTRIBUTION”, (s. 90).
Elif Yıldız. 24 yaşında, hukukçu ve İstanbul’da yaşıyor. ÇoÇoder Blog ekibinde yazar ve editör.
